In den beginne was er chaos en uit die chaos ontstond de kosmos. De auteur van de bijbel had profetische krachten, want hij of zij beschrijft perfect mijn schrijfproces. Uit de chaos, de vrijheid en het niet moeten komen de woorden tevoorschijn, woorden die misschien ooit een gedachte of een boek vormen. Het zijn twee essentieel verschillende fases, de chaos en de kosmos, het schrijven en het editeren.
Heb je in de ene hand een pen vast en in de andere een Tipp-Ex, dan gaat er weinig van die roman komen. Net zoals er in een brainstorm geen ruimte is voor correctierondes en ingebakken zelfcensuur nieuwe mogelijkheden in de weg staat. Eerst het creëren, dan pas het corrigeren. Daarom schrijf ik nog in een notaboekje. Een lichtbruin exemplaar van Moleskine zonder lijntjes, formaat ergens tussen A5 en A4, met genaaide rug. Het valt mooi open, lekker plat. Ik schrijf niet graag op een hellend vlak.
Er zit geen autocorrector in mijn notaboekje en geen backspace. Ik merk niets van structuur, herhaling of grammaticale bezwaren. Ik schrijf gewoon. En later, veel later pas, komt het Word document, het schaven en het o zo noodzakelijke schrappen. Maar waarom schrijf ik u over mijn schrijfproces? Ik ben nog geen gevierd auteur, niemand vroeg erachter, ik ben ook nog niet dood en er is geen documentaire in de maak over het leven van.
Zoals velen probeer ik de laatste maand te leven met de wetenschap dat er dagelijks mensen en kinderen brutaal vermoord worden in de Gazastrook en op de Westbank, in wat vroeger allemaal gewoon Palestina was. Verder leven, mij met vertrouwen in de wereld bewegen, terwijl er onrecht en gruwel plaatsvindt, is ontzettend moeilijk. Maar wij mensen kunnen het wel ontzettend goed. Voor de teller in Gaza op 3000 slachtoffers stond, verdronken er al evenveel aan onze grenzen, in de Middellandse Zee.
Ieder van ons moet leren leven met leed, zoeken naar de verhouding tussen koppig verder doen, voor jezelf zorgen en op de barricaden staan. Ik ook. En na enkele omzwervingen — Moet ik gaan betogen? Zou ik toch naar het nieuws kijken? Kan ik meer geld geven? — kom ik uit op de simpele formule: dat ik best kan doen wat ik best doe. En dat als iedereen dat deed, we het best af zouden zijn. De advocaat pleit, de miljonair geeft, de comedian doorprikt. En ik schrijf.
Maar vandaag zie ik zoveel fouten, dat ik niet weet waar te beginnen, met schrijven. Soms zijn er al zoveel woorden, dat er geen einde aan de chaos lijkt te komen. Dus ik leg mijn notaboek weg en ga corrigeren. Vergis u niet, het ontdekken en blootleggen van taalfouten is geen hobby voor vakidioten die hun grammaticale kunde misbegrijpen voor intellect (of toch niet altijd). Fouten in onze taal maken levensechte slachtoffers.
Als woorden ons vertellen hoe we de wereld moeten begrijpen, verklaren wat we zien en definiëren wat er rondom ons of ver weg in Palestina gebeurt, dan kunnen de foute woorden moorden. En dus:
Een bezetting is geen conflict.
Een genocide is geen oorlog.
Hamas is niet hetzelfde als de Palestijnen.
Israël is niet hetzelfde als de Joden.
Maar mensenrechten zijn altijd mensenrechten.
En oorlogsrecht is oorlogsrecht.
En in het geval van politici, is zwijgen gelijk aan toestemmen.
Het kind schuilt, de politicus ook en ik schrijf.
Ghada Karmi and Ellen Siegel, in 1973, 1992 and 2011. Photos by Francis Khoo (1, 2) and Jean-Pascal Deillon (3)